+7 (727) 267-28-83

Байтурсынов

«Қазақстан кітаптары» қызметінің  Ораз Жандосов атындағы оқу залында қазақ ағартушысы, қоғам және мемлекет қайраткері, ақын, ғалым Ахмет Байтұрсынұлының туғанына 150 жыл толуына орай «Қазақ руханиятының көсемі» атты кітап көрмесі ұйымдастырылды.

Ахмет Байтұрсынұлы 1872 жылы 5 қыркүйекте Қостанай облысы, Тосын болысының Сарытүбек ауылында дүниеге келген. 1891 жылы Торғайдағы екі сыныптық орыс-қазақ мектебін бітірген соң, Орынбордағы мұғалімдер даярлайтын оқу орнына түседі.

А. Байтұрсынұлы қоғамдық-саяси қызметке белсене қатысты. 1905 жылғы Қарқаралы петициясы  авторларының бірі болды. 1913-1918 жылдары Ә. Бөкейханов, М. Дулатовпен бірге алғашқы жалпыұлттық «Қазақ» газетін шығарды.  А. Байтұрсынұлы бастаған Алаш зиялылар элитасы дайындаған «Алаш» партиясының бағдарламасы «Қазақ» газетінде жарияланды. 1917 жылы ІІ-ші Жалпықазақ съезінде  А. Байтұрсынұлы Алаш Орда тізімдерін қарастырып, бекітетін оқу-ағарту комиссиясының төрағасы болып сайланды. РКФСР Халық Комиссарлары Кеңесі мен Қазақ әскери-революциялық комитеті төрағасының орынбасары болды. Қазақ АКСР Халық ағарту комиссары (министрі) болып сайланды (1920 ж.), Өлкелік Халық комиссариаты жанындағы Академиялық орталықты басқарды (1922 ж.), Қазақстанда құрылған шет тілдік сөздер мен терминдерді қазақ тіліне аудару жөніндегі комиссияның төрағасы,  ағарту халық комиссариатының ғылыми-әдеби комиссиясының, Қазақ өлкесін зерттеу қоғамының басшысы болды (1922-1925 жж.). 1929 жылы маусымда  ұлтшыл кеңеске қарсы әрекет жасады деген айыппен қамауға алынып, 1934 жылы Халықаралық  Қызыл Крест ұйымының өтініші бойынша ол Алматыға оралуға мүмкіндік алды. 1937 жылдың қазан айында А. Байтұрсынұлы қайта тұтқындалып, 1938 жылдың 8 желтоқсанында түркі халық партиясының террористік ұйымы деген айыппен «халық жауы» ретінде атылады. 1988 жылы 4 қарашада Қазақстанның Жоғарғы Соты ағартушы   А. Байтұрсынұлын оның әрекеттерінде қылмыстың болмағандығын ақтады.

«Қазақ  руханиятының  көсемі» атты кітап көрмесі келесі материалдарды ұсынады: энциклопедиялар, өмірбаяндық анықтамалықтар, көркем әдебиет және ағартушы туралы әдебиеттер. Кітап көрмесінің мақсаты - ұлы қайраткердің еңбектерін жан-жақты насихаттау мен оқырмандарды А. Байтұрсынұлының әдеби мұрасымен таныстыру.

А. Байтұрсынұлы қазақ әдебиетіне сыншы, публицист, әдебиет тарихшысы, аудармашы және педагог ретінде елеулі үлес қосты. Шығармашылық қызметін ол фабулист ретінде бастады. "Қырық мысал" (1909), "Маса" (1911) шығармаларында бос әурешілік, жалқаулық, надандық, көргенсіздік секілді адамның кемшіліктері мазақ етіледі. Реформаланған әліпбиі бар алғашқы қазақ әліпбиінің құрастырушысы болды. Сондықтан оның туған күні Қазақстан халықтарының тілдері күні болды.  Абайдың ағартушылық және сыни дәстүрлерін жалғастыра және дамыта отырып, "Қазақтың бас ақыны" атты мақала жазып, қазақ әдебиетін жаңа деңгейге көтерді.  Автор "Оқу құралы" (1912), "Тіл құрал" (1914), "Ер Сайын" (1923), "Әліпби" (1924), "Жаңа Әліпби" (1926), "Әдебиет танытқыш" (1926),  "Баяншы" (1926),  "23 жоқтау" (1926) және т.б. әдеби-ғылыми еңбектер жазған.

Алматыда Байтұрсынов пен Жамбыл көшелерінің бұрышында, А. Байтұрсынұлының 30-шы жылдары тұрған үйінде мұражай-үй ашылды және оның жанындағы алаңда ағартушыға ескерткіш-бюст орнатылды. Алаңның өзі де оның есімімен аталады. Оған Қостанай (2000) және Шымкент (2004) қалаларында ескерткіштер орнатылған. Қостанай мемлекеттік университеті, Қазақстанның көптеген қалаларындағы көшелер мен мектептерге оның есімі берілген. 2005 жылы А. Байтұрсынұлына арналған Қазақстанның пошта маркасы шығарылды.

Кітап көрмесіне шақырамыз!