+7 (727) 267-28-83

Айдаров«Қазақстан кітаптары» қызметінің Ораз Жандосов атындағы оқу залында қазақтың тұңғыш ғалым-түркологы, филология ғылымдарының докторы, Қазақстанның еңбек сіңірген ғылыми қайраткері Ғұбайдолла Айдаровтың 100 жылдығына арналған «Көне жазудың білгірі» атты кітап көрмесі ұйымдастырылды.                                                                                                                                                                                

Ғұбайдолла Айдаров 1921 жылы 18 маусымда Маңғышылақ облысы Маңғыстау ауданы Тельман ауылында дүниеге келген. Отызыншы жылдары оның отбасыТүркіменстанның Красноводск қаласына қоныс аударды. 1938 жылы Мары педагогикалық училищесін бітіріп, Түрікмен КСР Красноводск облысының Қара-Богаз-Гол ауылындағы жеті жылдық мектепте мұғалім болып жұмыс істеді.

1941 жылы майданға шақырылып, 1944 жылы сол жерден демобилизацияланды. Оралғаннан кейін Жамбыл облысындағы (қазіргі Жамбыл облысы) Свердловск ауданында мұғалім, оқу ісінің меңгерушісі, орта мектептің директоры болып жұмыс істеді. 1948 жылы Шымкент мұғалімдер институтын, 1952 жылы Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтын, 1956 жылы С.М. Киров (қазіргі әл-Фараби атындағы ҚазҰУ) Қазақ мемлекеттік  университетінің аспирантурасын бітірді. 1950-1963 жылдары Қазақ КСР Ғылым академиясы Тіл және әдебиет институтының түркітану және қазақ тілі тарихы бөлімінің ғылыми қызметкері, аға ғылыми қызметкері болды.

Ғ.Айдаров әйгілі кеңестік түркітанушы С.Д.Номинхановпен кездескеннен кейін ежелгі түркі жазуларының тастарға басылған құпияларын ашуға асық болды. Осы мақсатқа жету үшін 1960 жылдан бастап ол эпиграфиялық экспедицияларға қатысып, 8 ғасырдағы Орхон ескерткіштері тілінің фактикалық, лексикалық және грамматикалық ерекшеліктерін зерттеді. Қазіргі түркі тілдерін жетік білетін көптеген әріптестерінен айырмашылығы, ғалым ежелгі түркілер тілі мен қазіргі қазақ тілінің арасындағы байланысты анық байқады.

Ғ.Айдаров түріктер тарихын зерттеуде шешуші маңызға ие болған Орхон-Енисей мен Талас жазбаларының мәселелеріне ерекше назар аударды. Ғалым бұл жазбаша ескерткіштер түркілердің ежелгі дәуірде болған өркениеті мен мәдениетінің жоғары дамығанының белгісі екендігін дәлелдеді. Зерттеу барысында лингвист мәтіндердің транслитерациясын жасады. Бұл жазу бірнеше ғасырлар бойы кең аумақта - шығыстағы Моңғолия  Хинган тауларынан бастап батыстағы Балқанға дейін кеңінен қолданылып келеді. Ғ.Айдаровтың «Язык Орхонского памятника Бильге кағана», «Көне түркі жазба ескерткіштерінің тілі» және басқа ғылыми еңбектері руна мәтіндерінің графикалық-лексикалық және грамматикалық ерекшеліктерін талдауға арналған. Өзін толығымен осы ғылыми жұмысқа арнаған ол 20 кітап және екі жүзден астам ғылыми мақалалар жазды.

1960 жылы Ғ.Айдаров «О языке памятника в честь Тюньюкука и его отношение к некоторым тюркским языкам» кандидаттық диссертациясын, 1974 жылы докторлық диссертациясын – «Лексика языка енисейско-орхонских памятников древнетюркской письменности» тақырыбында әзірбайжан тілінде қорғады. Ежелгі түркілердің Орхон-Енисей ескерткіштерін зерттеуге орасан зор үлес қосқан Ғ.Айдаровтың ғылыми еңбектері танымал кеңестік түркологтар – А.Н.Кононов, Э.В.Севорятин, И.А. Батманов, Н.А.Баскаков және басқалардан жоғары бағасын алды.

2-дәрежелі «Ұлы Отан соғысы орденімен» (Ұлы Жеңістің 40 жылдығына арналған мерейтойлық басылымы, 1985), «Еңбек ардагері» (1985) және т.б. медальдармен марапатталған. Қазақстанның еңбек сіңірген ғылыми қайраткері (1992).

Ғұбайдолла Айдаров 2001 жылы 1 наурызда өмірден өтті.

«Көне жазудың білгірі» атты  кітап көрмесінде ҚР Ұлттық кітапханасының қорынан Ғ.Айдаровтың өмірі мен шығармашылығы, ғылыми еңбектері мен мерзімді басылым беттеріндегі мақалалары туралы материалдар ұсынылған.

 Кітап көрмесіне шақырамыз!